Geschiedenis en meer over de Amstelstraat Door: Rob Essers In de volksmond wordt de openbare ruimte Amstelplein genoemd, maar de gemeenteraad heeft op 25 mei 1921 de naam Amstelstraat vastgesteld. In hetzelfde raadsvoorstel stonden ook de namen Maasplein en Maasstraat, Merwedestraat, Rijnstraat en Waalstraat. Bij de Maasstraat en het Maasplein werd wel onderscheid gemaakt tussen de straat en het plein, maar het Maasplein was dan ook aanmerkelijk groter dan het zogenaamde Amstelplein. Aanvankelijk werd de buurt waarin bovengenoemde straten liggen Rivierenbuurt genoemd. Al vanaf de tweede helft van de jaren ’20 is de naam Waterkwartier steeds meer ingeburgerd geraakt. Deze minder fraaie naam heeft de naam Rivierenbuurt in de jaren dertig volledig verdrongen. Bij de Volkstelling 1960 is de wijk- en buurtindeling aangepast en is de naam Waterkwartier vervangen door Biezen (zonder lidwoord). Een vergelijkbare situatie heeft zich voorgedaan bij de naam Willemskwartier waarvoor in 1960 de naam Nije Veld (twee woorden) in de plaats gekomen is. Ruim een halve eeuw later zijn de ‘nieuwe’ namen Biezen en Nije Veld nog altijd niet of niet helemaal ingeburgerd. In de Basisregistraties adressen en gebouwen (BAG) komt de naam Waterkwartier niet voor. Tot op de dag van vandaag is de buurtnaam nog altijd niet formeel door de gemeenteraad vastgesteld. Dat zou te maken hebben met een gebrek aan ambtelijke capaciteit... Evenals het Amstelplein bestaat het Waterkwartier officieel niet! Dat betekent dat ook de grenzen van het Waterkwartier niet vastliggen. Wel is duidelijk dat de buurtgrenzen niet overal samenvallen met de wijkgrenzen. De buurtnaam Waterkwartier kan daarom niet als synoniem voor de wijknaam Biezen worden gebruikt. In de periode 1984-2006 lag de Amstelstraat in de wijk Biezen in het staddeel Nijmegen-West. Dit stadsdeel bestaat sinds 1 januari 2007 niet meer. Het is opgesplitst in de stadsdelen Nijmegen-Oud-West en Nijmegen-Nieuw-West (raadsbesluit d.d. 25 oktober 2006). Wat ‘normale’ mensen het Amstelplein in het Waterkwartier in Nijmegen-West noemen, is – volgens de BAG – de Amstelstraat en in de wijk Biezen in het stadsdeel Nijmegen-Nieuw-West. De straat is een openbare ruimte van het type ‘weg’; de wijk en het stadsdeel zijn openbare ruimten van het type ‘administratief gebied’. De Amstelstraat is genoemd naar een gekanaliseerde rivier in het zuiden van de provincie Noord-Holland. De Amstel begon oorspronkelijk op de grens van de provincie Utrecht op de plaats waar de Drecht en de Kromme Mijdrecht bij elkaar kwamen en liep naar het IJ. Aan de mond van de Amstel ontstond de stand Amsterdam, genoemd naar de dam die in de 13e eeuw in de Amstel werd aangelegd. In april 2002 heeft de gemeenteraad besloten dat ook een vooroorlogse woonbuurt in de wijk (sic) Waterkwartier voor bescherming in aanmerking komt (raadsbesluit d.d. 24 april 2002). De formele beschermingsprocedure zoals beschreven in de Monumentenverordening 2003 is in oktober 2004 gestart. Op 8 juni 2005 is de gemeenteraad akkoord gegaan met het voorstel Waterkwartier beschermd stadsbeeld. De panden in de Amstelstraat maken deel uit van het tweede complex woningen uit de periode 1922-1924 dat oorspronkelijk 360 eengezinswoningen en een badhuis omvatte. “Daarvan vormt het ensemble van de Amstelstraat met het pleintje en de onderdoorgang aan de Kanaalstraat samen met de precies ertegenover gelegen Merwedestraat het meest karakteristieke onderdeel.” (raadsvoorstel 112/2005, p. 3) Op 22 februari 1921 werd aan de Woningvereeniging “Nijmegen” (Portaal) vergunning verleend voor de bouw van 165 woningen met een winkel en een badhuis. Een tweede vergunning voor de bouw van 149 arbeiderswoningen en drie winkels volgende op 29 juli 1921. Vanaf 1994 heeft een aantal van deze woningen plaatsgemaakt voor vervangende nieuwbouw. Amstelstraat 1 t/m 11 (oneven) en 2 t/m 28 (even) zijn behouden gebleven en gerenoveerd en zijn beschermde stadsbeeldobjecten.